Χάουαρντ Φίλιπ Λάβκραφτ – Η μουσική του Έριχ Τσαν.

(Του Δημήτρη Αμπατζόγλου)

Δεν θυμάμαι αν σας έχω αναφέρει ότι η επαφή μου με τον Χάουαρντ Φίλιπ Λάβκραφτ ήταν λίγο πριν από την στρατιωτική μου θητεία. “Το κάλεσμα του Κθούλου” είναι από τα βιβλία που πρέπει να διαβάσει όποιος έχει τη υποκουλτούρα σαν Χόμπι. Τότε επηρεασμένος από την μουσική που άκουγα ένα ποπ διήγημα ήταν ότι έπρεπε. Το παράδοξο είναι ότι τρόμαζα τους επαρχιώτες επαγγελματίες οπλίτες(ΕΠΥ τους έλεγαν και ήταν συνήθως δευτερότοκοι γιοι τσοπάνηδων που πίστευαν σε δαίμονες και νεράιδες) και έτσι δεν με πείραζαν μιας και βάση της ανάγνωσης που αφηγούμουν νόμιζαν πως είχα κάποιες σατανικές υπερφυσικές δυνάμεις (Ήταν και η περίοδος της δίκης των σατανιστών της Παλλήνης). Κατά κάποιο τρόπο χρωστάω την στρατιωτική ησυχία μου σε αλλόκοτους συγγραφείς με τάσεις ψυχασθένειας. Αυτό που δεν περίμενα είναι ότι αυτά τα κείμενα θα τα χρησιμοποιούσαν εθνικιστές δημοσιογράφοι για να χειραγωγούν τους εν λόγω τσοπαναραίους εφ όρου ζωής και ότι η Ναζιστική οργάνωση της χώρας μας θα είχε το ίδιο όνομα με μια από τις “μυστικές εταιρίες μιασμάτων” που περιγράφει ο κορυφαίος της μεταφυσικής φαντασίας. Δε βαριέσαι. Το ότι οι μιαροί έχουν την αίσθηση της “Άριας φυλής” δεν χαλάει ούτε την ομορφιά του αναγνώσματος και κυρίως την πένα της αστικής λογοτεχνίας αυτού του τύπου. Και “Η μουσική του Έριχ Τσαν” εξηγεί πολλά για την ψυχοσύνθεση του  Μάστορα.

Σε αυτό το μικρό διήγημα ο Λάβκραφτ δεν ντρέπεται να δηλώσει την ημιμάθεια του. Αυτό είναι πολύ καλό αν σκεφτούμε πως οι αντιγραφείς και ο αναγνώστες του, οι διαδικτυακοί παντογνώστες και ειδικοί πολεμιστές του πληκτρολογίου, δεν το κάνουν. Αναφέρεται σ’ ένα μουγκό μουσικό και την αλλόκοτη μουσική που παίζει. Εδώ έχουμε να κάνουμε με κάποιον Αμερικάνο ακροατή, που κατά πάσα πιθανότητα είναι ο λογοτέχνης, όπου εγκαταλείποντας τις ανέσεις παιδεύεται να επιβιώσει και να ερευνήσει στο βρώμικο Παρίσι του μεσοπολέμου (μάθημα ζωής για τις λουλούδες που κατακεραυνώνουν τους πάντες από την ασφάλεια του σπιτιού τους). Εκεί συναντά την μούσα του που είναι ένας γέρος με ψυχώσεις που παίζει βιόλα σε θέατρα και πρόζες για να βγάλει το νοίκι και το φαγητό του. Αν δεχτούμε ότι η τέχνη είναι αχάριστη με τους υπηρέτες της ο Κύριος Τσαν θα ήταν το λαμπερό παράδειγμα. Αλλά κάτι περίεργο συμβαίνει. Η μουσική του δεν είναι αυτό που όπως μας έμαθαν στο σχολείο εξευγενίζει τα ήθη.

Μελετώντας και φτιάχνοντας προϊστορικά όργανα δεν χρειάστηκε πολύ για να καταλάβω τι λέει ο συγγραφέας. Ούτως ή άλλως η δράση σ’ αυτό το μικρό κείμενο περιορίζεται ουσιαστικά σε μία παράγραφο. Μπείτε στον κόπο να την διαβάσετε. Είναι σαν την μουσική. Μικρά κομμάτια συμπυκνωμένου κειμένου που θέλουν πολύ δουλειά για να έχουν αποτέλεσμα.

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ

Χάουαρντ Φίλιπ Λάβκραφτ – Ο Αλχημιστής

(Του Δημήτρη Αμπατζόγλου)

Τι είναι η κατάρα; Πολλά ερωτήματα εγείρει το γεγονός ότι υπάρχει σε όλες τις δοξασίες. Αν δεχτούμε το Θεσσαλικό γνωμικό “Είναι γαϊδάρα και γυρνά πάντα στον αφέντη της”, δεν λύνουμε την απορία μας. Σ’ ένα κόσμο που η αδικία είναι πασιφανής τότε είναι ότι η ανάγκη του αδικημένου (κυρίως όταν αυτός είναι αδύναμος) να βρει το δίκιο του έχει έναν αντικατοπτρισμό στο μεταφυσικό επίπεδο. Βέβαια δεν είναι και τόσο απλό καθώς οι παράγοντες που το ορίζουν είναι πάντα περισσότεροι απ’ ότι μπορούμε να θέσουμε με το μυαλό μας. Είναι γεγονός πως όσοι αδικούν πολλές φορές συναντούν την αδικία μπροστά τους, αλλά στον κόσμο των σκεπτικιστών αυτό έχει να κάνει με την συμπεριφορά και όχι τόσο με κάποια ανώτερη δύναμη. Ωστόσο αυτός που έχει την οποιαδήποτε μορφή ισχύος έχει το “μέλι στα δάχτυλα” και κατά συνέπεια η κατάχρηση της εξουσίας είναι μάλλον κανόνας.

Εδώ ο Χάουαρντ Φίλιπ Λάβκραφτ βάζει ένα κορυφαίο ερώτημα. “Ποιος είναι τελικά αυτός που έχει την εξουσία;”. Σύμφωνα με το φαινομενικό είναι αυτός που έχει την δύναμη (πολιτική, οικονομική, κοινωνική φυσική), αλλά ο Μακιαβέλι διαφωνεί. Η πραγματική εξουσία κρύβεται στην γνώση και στην τέχνη (στο ηγεμόνα αναφέρει την τέχνη της χειραγώγησης από την οποία πηγάζει η θρησκευτική εξουσία και μάλιστα επισημαίνει ότι είναι ο ασφαλέστερος τρόπος να ηγείσαι σε μια ομάδα ή μια κοινωνία). Αυτός είναι ο Αλχημιστής. Ένα μίγμα πρωτόγονης επιστήμης ανακατεμένης με παγανιστικές δοξασίες. Το “Θύμα” μας είναι ένας ξεπεσμένος ηγεμόνας που μην έχοντας συνειδητοποιήσει την αλλαγή της εποχής ψάχνει την κατάρα που τον καταδιώκει. Οι άνθρωποι πάντα τρομάζουν με ότι δεν ξέρουν και όποιος αποκτήσει την γνώση ξέροντας να την εμφανίζει όποτε τον συμφέρει έχει το πάνω χέρι στην μάζα. Σαν πείραμα το έχω επαναλάβει πολλές φορές και πάντα κατάφερνα να τρομάζω τα υποκείμενα των πειραμάτων μου. Στο εν λόγω διήγημα η μορφή ενός απέθαντου λαϊκού χαρακτήρα έχει τόση δύναμη που προκαλεί τον φόβο σε κάθε μέλος της κοινότητας που είναι στην δικαιοδοσία του “Άρχοντα”.

Αν θέλετε να πιάνουν οι κατάρες σας τότε το μόνο που έχετε να κάνετε είναι ν’ απομονωθείτε όσο το δυνατόν περισσότερο. Το “Θύμα” σας πρέπει να σας ψάχνει. Αν τώρα είστε αυτός που κινδυνεύει από την κατάρα καλό είναι ν’ αποποιηθείτε από τα κοινωνικά σας προνόμια. Οι εποχές πάντα θ’ αλλάζουν. Αυτό που νομίζετε ότι σας δίνει πλεονέκτημα έναντι στο σύνολο ανά πάσα στιγμή μπορεί ν΄ ανατραπεί. Η μόρφωση είναι ένα όπλο, που όταν την χρησιμοποιείς για να ασφαλίσεις τον εαυτό σου από κάθε μορφής εξουσία, γίνεται τρομερά επικίνδυνο. Τα “θύματα” σας δεν θα ξέρουν από που τους ήρθε.

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ

Χάουαρντ Φίλιπ Λάβκραφτ - Όνειρα στο σπίτι της μάγισσας

(Του Δημήτρη Αμπατζόγλου)

Ποια είναι η πιο επικίνδυνη μορφή δεισιδαιμονίας; Αυτή που φορά τον μανδύα της επιστήμης. Κατά την διάρκεια του μεσοπολέμου (αν και φαινόταν από την αρχή της Belle Époque) άρχισε να κλονίζεται η αιτιοκρατία στην επιστημονική κοινότητα. Αυτό δεν είναι απαραίτητα κακό καθώς η επιστήμη είναι μια διαρκής μάχη, με την αμφισβήτηση να είναι το ζητούμενο δίνοντας την περαιτέρω ισχύ σε μια υπόθεση ή σε μια θεωρία. Αλλά δυστυχώς αυτό δίνει την δυνατότητα να παρεισφρέουν στον χώρο των επιστημών, άνθρωποι που οι απόψεις τους και οι δοξασίες του μας στέλνουν σε σκοτεινές εποχές, καθώς κατέχουν μεν την τεχνογνωσία αλλά απέχουν παρασάγγας από την θεμελιώδη αρχή που χωρίζει κάποιον που ψάχνει την αλήθεια με  λογικές αρχές από αυτόν που αναζητά πάγιες μεθόδους ελέγχου της μάζας μέσω του Φονταμενταλισμού. Δεν είναι τυχαίο που τα πανεπιστήμια έχουν πνιγεί από ταλιμπάν που ενώ γνωρίζουν τους κανόνες της επιστημονικής έρευνας τους κακοποιούν ώστε να κρατάνε το ευρύ κοινό σε μια κατάσταση ύπνωσης εμπλέκοντας το βρώμικο λάδι της Θρησκείας με το καθαρό νερό της ακαδημαϊκής έρευνας. Το ότι γεμίσαμε από τσαρλατάνους οφείλεται στην αδυναμία του δευτέρου να αποκοπεί από τις ρίζες που το συνδέουν με το πρώτο. Ο Συγγραφέας μας είναι ένα δείγμα του πως η μεταφυσική σχιζοφρένεια ψάχνει πατήματα στον φυσικό κόσμο.

Αυτός είναι και ο ήρωας του πρώτου και ομώνυμου της σειράς διηγημάτων που διάβασα. Ένας ψυχασθενής φοιτητής μαθηματικών σ΄ ένα κολλέγιο σε μια Αμερικάνικη πολιτεία που διακατέχεται ακόμα από το φάντασμα της καύσης των μαγισσών του Σάλεμ. Αν μελετήσουμε την ιστορία των ΗΠΑ θα δούμε ότι η χώρα είναι βαθιά θεοκρατική (με κάποιους ορθολογιστές και σκεπτικιστές να λάμπουν σαν άστρα στον σκοτεινό ουρανό της θρησκοληψίας). Το ίδιο βέβαια ισχύει τόσο στις πολιτείες, τις επαρχίες και τα προτεκτοράτα (βλέπε Ελλάδα), αυτού του “έθνους”. Έτσι ο ήρωας μας μπλέκει τα μαθηματικά με το νεκρονόμικον, την γεωμετρία με το απαγορευμένο βιβλίο και κάθε πανεπιστημιακή γνώση που αποκόμισε με μια αρχαία δοξασία. Κάνοντας παρέα με πολλούς ανθρώπους του είδους στο παρελθόν έχω παρατηρήσει το μοτίβο, όπου ένας μαθητής “κοράκι”, καταλήγει στο ψυχιατρείο με κάποια διαταραχή ή με σχιζοφρένεια. Αν και όλοι είμαστε επιρρεπείς σε θεωρίες συνωμοσίας στους εν λόγω αυτό ξεφεύγει καθώς το πνεύμα του ανταγωνισμού που καλλιέργησαν στα μαθητικά και φοιτητικά τους χρόνια τους οδηγεί στο να βλέπουν παντού εχθρούς. Έτσι είναι και ο κεντρικός χαρακτήρας. Αλλά επειδή ο χρόνος του διανέμεται και στον έξω κόσμο υπάρχει ένα περιβάλλον που συναινεί στην τρέλα του. Όλα διαδραματίζονται σ΄ ένα αποικιακό σπίτι του 17ου αιώνα με τους Αμερικάνους του 20ου να μην τους έχει αγγίξει η κοινωνική πρόοδος της εποχής τους. Το κακό έχει την μορφή μιας γριάς μάγισσας που γλύτωσε από τις εκτελέσεις της ιεράς εξέτασης των πουριτανών, ενός μαύρου στο δέρμα με ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά άντρα κι ενός τέρατος που είναι μίγμα πιθήκου και αρουραίου. Η λέξη “όνειρα” είναι ένα παιχνίδι που θα το δούμε αργότερα σαν σενάριο σε πολλές σειρές και ταινίες τρόμου, καθώς η λαϊκίζουσα κουλτούρα ακολουθεί την συγγενή θεματολογία. Ο Χάουαρντ Φίλιπ Λάβκραφτ είναι ο εκφραστής μιας καταπιεσμένης τάξης ανθρώπων που η ανάγκη να έχει “εχθρούς” είναι σαν το φαγητό και τον αέρα που αναπνέει. Κι όταν δεν μπορεί να τον βρει σαν μετανάστη ή σαν άνθρωπο χαμηλότερης κοινωνικής διαστρωμάτωσης τον αναζητά στον κόσμο των “πνευμάτων”.

Θα το πρότεινα ανεπιφύλακτα αυτό το βιβλίο. Αν θέλετε να μάθετε την πηγή του μίσους στον δικό μας αιώνα, την δομή των παραπολιτικών και παραθρησκευτικών οργανώσεων, καθώς και το κοινό που απευθύνονται είναι ένας πάρα πολύ καλός οδηγός. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δώσετε στην ταύτιση με το περιεχόμενο. Σε μια εποχή που οι σκοτεινοί χρόνοι επανέρχονται και οι διάφοροι τσαρλατάνοι έχουν φορείς μέσα στα κοινοβούλια ο κίνδυνος είναι μεγάλος. Το διήγημα θα σας βοηθήσει να τους αναλύσετε και να δομήσετε τα επιχειρήματα σας. Μα πάντα με ένα στο νου. Να μην είστε ο ψυχασθενής που περιγράφει το διήγημα μας. 

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ

Ο ΚΟΡΑΚΑΣ ΚΑΙ Η ΑΛΕΠΟΥ

Το παρόν βιβλίο αποτελεί μια πρώτη προσπάθεια συνδυασμού της τέχνης του λόγου και της αφήγησης με την τέχνη της χαρακτικής. Το ένα έρχεται να συμπληρώσει το άλλο, έτσι ώστε και τα δύο στοιχεία να συνυπάρξουν αρμονικά· η αφήγηση από την μια προσπαθεί να δώσει μερικά πρώτα σκαριφήματα στην σκέψη και την φαντασία του αναγνώστη – είτε πρόκειται για ένα παιδί είτε για έναν ενήλικα – ενώ από την άλλη, η εικονογράφηση και συγκεκριμένα η τέχνη της χαρακτικής δίνει μια πιο δυναμική – θα λέγαμε μια πιο σχηματοποιημένη –  έκφραση. Ξεκινώντας λοιπόν να φτιάχνω αυτό το βιβλίο, ούτε που μου πέρασε απ’ το νου πόση μελέτη και πόσα σκαριφήματα, πόση έρευνα και ατέλειωτους πειραματισμούς θα απαιτούσε μια τέτοια δουλειά. Παρ’ όλα αυτά, ύστερα από μεγάλους κόπους, πολλές αμφιταλαντεύσεις και  αποφάσεις, ύστερα από πολλή δουλειά στο εργαστήριο, και ατέλειωτες εργατοώρες, έγινε ακόμα πιο ισχυρή μέσα μου η άποψη ότι η διαδικασία της δημιουργίας ενός οποιουδήποτε έργου τέχνης είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση με πολλές απαιτήσεις. Μια απ’ τις κυριότερες, και απ’ αυτές που στάθηκαν βασική αρχή μου, είναι το να μπορείς να πειθαρχήσεις πρώτα και κύρια στον ίδιο σου τον εαυτό. 

Κακούλης Ιωάννης

Για την:

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ 

ΤΕΤΡΑΔΙΟ

Ο λόγος της ψηφιοποίησης

Είναι τόσο παλιός όσο και η ανθρώπινη ιστορία. Το αντικείμενό μας σήμερα ξεφεύγει λίγο από το τυπικό τεχνικό και μας οδηγεί σε λίγο πιο βαθιές αναζητήσεις. Το ανθρώπινο μυαλό έχει την τάση αντιλαμβάνεται τα πράγματα με έναν τρόπο που είναι ακαθόριστος. Αν πάτε σε μια ομάδα ελεύθερου σχεδίου θα δείτε τους μαθητές ότι ενώ σχεδιάζουν το ίδιο αντικείμενο στην ίδια θέση ή αντιγράφουν μια φωτογραφία, τα σχέδια είναι τελείως διαφορετικά χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το ένα είναι καλύτερο ή χειρότερο από το άλλο. Αυτό οφείλεται στο ότι στο ελεύθερο σχέδιο δεν υπάρχουν διακριτές τιμές. Έτσι πριν βιαστείτε να κρίνετε έναν καλλιτέχνη, να ξέρετε πως δεν φοράει τα ίδια μάτια με σας. Το παράδειγμα ισχύει σε όλες τις μορφές τέχνης. Ο κάθε άνθρωπος αξιοποιεί τις αισθήσεις του με μια σχέση αυστηρά προσωπική. Η ερώτηση είναι: τι γίνεται όταν πρέπει να συνεργαστούν παραπάνω από δυο ώστε να βγει ένα ομαδικό αποτέλεσμα. Ο άνθρωπος αρχίζει την ιστορία του πάνω στον πλανήτη με την πρώτη ψηφιοποίηση που λέγεται ανθρώπινη γλώσσα. Απ΄ τα νοήματα του σώματος περνάμε στον έναρθρο λόγο και από εκεί στον γραπτό. Το πώς και το πότε ουσιαστικά κανένας δεν το ξέρει.

Ο γραπτός λόγος είναι η πρώτη μορφή ψηφιοποίησης. Αντί να σχεδιάσουμε το ον ή το αντικείμενο με καθαρό σχέδιο, χρησιμοποιούμε στην αρχή τα ιερογλυφικά, μετά τα συλλαβογράμματα και τέλος τους φθόγγους για να κάνουμε τους απαραίτητους συνδυασμούς. Το εξελικτικό μοτίβο έχει έναν και μόνο σκοπό: την ευρύτητα και την ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας σε συνδυασμό με την αύξηση του όγκου της. Φυσικά αυτό δεν είναι απόλυτο. Υπάρχουν πολιτισμοί που έζησαν αρκετούς αιώνες χωρίς να χρησιμοποιούν αυτήν την τεχνική. Κλασικό παράδειγμα είναι οι αφρικανικοί και αμερικανικοί λαοί μέχρι την κατάκτησή τους από τους Ευρωπαίους. Η ψηφιοποίηση είναι ένα πλεονέκτημα που παίρνει το φυσικό χάος και το μετατρέπει σε διακριτές τιμές ώστε να είναι κατανοητό από τον γνώστη του συστήματος. Η μουσική λ.χ. υπάρχει και πριν την εφεύρεση της παρτιτούρας, αλλά αυτήν τη στιγμή γνωρίζουμε συνθέτες και μελωδίες επειδή τις έχουν καταγράψει. Συνήθης είναι η αναφορά των μουσικολόγων σε μουσικοσυνθέτες που υπέκλεπταν παραδοσιακά τραγούδια και τα παρουσίαζαν ως δικά τους. Άρα ο γνώστης ενός συστήματος καταγραφής πλεονεκτεί σε σχέση με κάποιον που μπορεί απλά να παράγει ένα πνευματικό δημιούργημα. 

Η εξέλιξη της ψηφιοποίησης δεν σταματά ποτέ. Όλοι ξέρουμε τον Γουτεμβέργιο σαν εφευρέτη της τυπογραφίας χωρίς να γνωρίζουμε τους παραγωγούς εντύπων που προηγούνται από αυτόν ,αλλά ήταν απλοί χαράκτες που σκάλιζαν τα χαρακτικά με ένα και μόνο σκαρπέλο. Στη μουσική όλοι γνωρίζουμε τον Guido d’ Arezzo, όμως ελάχιστοι αυτούς που του έδωσαν την ιδέα. Τα πράγματα, οι ιδέες ακόμη και ο ίδιος ο άνθρωπος στηρίζονται στο γεγονός ότι δεν χρειάζεται να ανακαλύπτουμε συνεχώς τα ίδια και τα ίδια. Η αιτία που το ανθρώπινο μυαλό εξελίσσεται είναι ότι πατώντας σε μια τεράστια βιβλιοθήκη δεν έχει την ανάγκη του να θυμάται όλα όσα οι προηγούμενοι του εξασφάλισαν. Όταν θέλω κάτι δεν έχω παρά να το ψάξω σε μια καταγραφή που κάποτε την έλεγαν εγκυκλοπαίδεια και τώρα διαδίκτυο. 

Το τελευταίο έχει να κάνει με την ενοποίηση όλων των τεχνικών καταγραφής-ψηφιοποίησης σε μια και μόνο μορφή. Στο άρθρο που διαβάζετε διαδοχικοί παλμοί από μηδέν ως -5 V ερεθίζουν τα ματάκια σας για να διαβάσουν την εικονική μορφή ενός τυπογραφικού στοιχείου του Γουτεμβέργιου με ρίζες σε κάποιον αρχαίο γραφιά που κρατούσε καταλόγους προϊόντων στη Μεσοποταμία. Αν δεν το έχετε με την ανάγνωση (όπως οι περισσότεροι που περιφέρονται στα διαδικτυακά μονοπάτια) ανοίγετε μια σελίδα που συνήθως παρέχει ψηφιακά αντίγραφα από μια εφεύρεση του Thomas Edison που ήταν η εξέλιξη των αυτόματων κλειδοκύμβαλων, γνήσιων τέκνων του πενταγράμμου ενός καλόγερου του Μεσαίωνα. Τώρα βέβαια θα αναρωτιέστε γιατί κάθομαι και ασχολούμαι μ΄ αυτό το θέμα. Η αιτία ύπαρξης της ομάδας μας είναι αυτή ακριβώς: σκέψεις, φράσεις και συναισθήματα των δικών μας χρόνων ύπαρξης κατά την προσωπική μας άποψη πρέπει να διασωθούν, όχι γιατί θεωρούμε ότι κάνουμε κάτι σπουδαίο, αλλά γιατί αν κάνουμε ακόμα και κάτι λάθος είναι καλό να το γνωρίζουν οι επόμενες γενιές ώστε τουλάχιστον να μην το επαναλάβουν. Επίσης είναι και μια μεγαλύτερη πρόκληση: η δυνατότητα να βουτάς στο χάος και να δίνεις μορφές στο πνιγηρό άμορφο αποτελεί μια κατάσταση της απόλυτης ηδονής. Για όσους ενδιαφέρονται και ανησυχούν για το τι συμβαίνει στον γεμάτο εντροπία κόσμο μας αντί να λιώνουν τα νευρικά τους κύτταρα, μπορούν να τεμαχίσουν αισθητικά πρόσωπα, καταστάσεις και γεγονότα σε βαθμό που να μην  τους επηρεάζουν. Αν δεν μπορούν, δεν πειράζει ας απολαύσουν αυτό που κάνουμε εμείς για λογαριασμό τους.

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ

Τζακ Λόντον – Επανάσταση

(Του Γιάννη Κακούλη)

Μια συλλογή μικρών διηγημάτων αυτού του συγγραφέα ο οποίος μέσω της πένας του μας άφησε μεγάλη κληρονομιά γραπτών κειμένων, λογοτεχνικών αλλά και δοκιμιακών. Ο τίτλος της συλλογής προέρχεται από το ομώνυμο διήγημα που περιλαμβάνεται ανάμεσα στ’ άλλα.

Και πραγματικά, διαβάζοντάς το είναι να απορείς πως κατάφερε αυτός ο άνθρωπος και χώρεσε τόσο μεγάλη γνώση και εμπειρία – και μάλιστα βάναυσες, σκληρές εμπειρίες – μέσα σε τόσο λίγες σελίδες μόνο;

Από τη μια, θα δεις τον άνθρωπο που παλεύει για την επιβίωση του, για ένα κομμάτι ψαχνό, γερασμένος πια και αντιμέτωπος με τη νιότη, με το παρελθόν του να ορθώνεται τώρα μπροστά του γεμάτο ζωντάνια και δύναμη, κι αυτός να είναι πλέον ανήμπορος, κουρασμένος. Θα δεις όμως και απ’ την άλλη τον άνθρωπο ο οποίος πάνω και απ’ την προσωπική του επιβίωση βάζει ιδέες και ιδανικά τόσο ανώτερα, τόσο μεγαλειώδη ώστε να αφορούν όχι μονάχα αυτόν μα και ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Θα βρεις ακόμα την ιστορία της νυχτογεννημένης, μια ιστορία που προέρχεται από βόρειες περιοχές των Ηνωμένων πολιτειών της Αμερικής, τότε που οι λευκοί χρυσοθήρες ταξιδεύανε στ’ απέραντα και απόκρημνα μέρη του Καναδά και της Αλάσκας, τότε που ορισμένες φυλές ινδιάνων κρατούσαν ακόμα την ταυτότητα τους με νύχια και με δόντια.

Θα δεις ακόμα πολλά, τόσα που να σαστίζεις μπροστά στα όρια και τις αντοχές του ανθρώπινου οργανισμού, όταν αυτός κάτω από συγκεκριμένες και πολύ σκληρές συνθήκες ενεργοποιεί μέσα του κρυφές δυνάμεις και ένστικτα προερχόμενα από τις πιο πρωτόγονες εποχές. Θα σαστίσεις βλέποντας την αγάπη για ζωή, όταν μάλιστα ορθώνεται μπροστά η σκληράδα και η βαναυσότητα.

Κακούλης Ιωάννης,

Θεσσαλονίκη, 07. ΧΙΙ. 18

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ

Μπέρτολτ Μπρεχτ-Ιστορίες του κυρίου Κόυνερ

(Του Δημήτρη Αμπατζόγλου)

Η λαϊκή φιλοσοφία στηρίζεται συνήθως στις παραβολές όπως και η θρησκεία. Στον Βαλκανικό χώρο υπάρχει ο Νασρεντίν Χότζας και τα διάφορα πρόσωπα-θρύλοι του Βυζαντίου και της Μέσης ανατολής. Το άθροισμα των των αποφθεγμάτων πάντα έχει ένα πρόσωπο. Ο Μπέρτολτ Μπρεχτ αν και τον έχει πιάσει η βαριά διανόηση δεν ξεχνά αυτήν την ρίζα που έχει στο πόπολο. Φτιάχνει έναν μικροαστό με την υποτυπώδη, κατ’ αυτόν, μόρφωση και τον ονοματίζει “Κύριο κανένα”. Ίσως να μοιάζει λίγο με αντιγραφή της Οδύσσειας, όπως ο “Κύκλος με την κιμωλία” που παραπέμπει στον Βασιλιά Σολομώντα , αλλά ο συγγραφέας ως λάτρης του ορθολογισμού αντλεί από το παραμύθι για να μπορέσει να δώσει τις μικρές καθημερινές αλήθειες.

Φυσικά αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Δυστυχώς το κοινό που απευθύνεται μαδάει πολύ συχνά μαργαρίτες. Ο Μπρεχτ είναι λάτρης της αλήθειας και της λογικής που τις παρουσιάζει μ’ έναν περίτεχνο, όμορφο υπερρεαλιστικό τρόπο. Η συρραφή από μικρές ιστορίες – διδάγματα είναι μια μακρόχρονη συλλογή φτιαγμένη σαν εύκολο ανάγνωσμα. Το ατύχημα είναι ότι δεν τις διαβάζει συνήθως ο άμεσα ενδιαφερόμενος που είναι η εργατική τάξη αλλά κάποιος που αντλεί τσιτάτα για να βγάλει κάποια κουλτουριάρα γκόμενα. Το βιβλίο πάντως αξίζει τη ανάγνωση μέχρι την τελευταία του λέξη.

Αν θέλετε να μάθετε την απόσταση σας από το τίποτα το προτείνω ανεπιφύλακτα. Ο Κύριος “Κανένας” είναι πιο κοντά μας απ’ όσο νομίζουμε. Πολλές φορές το μόνο που χρειάζεται είναι να κοιτάξουμε στον καθρέφτη.

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ

ΤΕΤΡΑΔΙΟ